Hmangaihsangzuala 1

HMANGAIHSANGZUALA.. (1)

Ziaktu : Toni Râlte

“Vawiin chu in buai deuh em ni? I va rawn tlai ve?” Ka nuin a lo tih chuan, “Nia, tâng tlanchhuak an awm a, chung vel chu kan han ngaihven ve deuh a mawle” tiin ka bag chu ṭhutthlengah ka thehthla nghal a, filter panin tui ka herh haw nghal a, ka pahrawn pawh in chung aṭang chuan a rawn chhuk chhut chhut a, “Tei chu in va tlai ve, i nu a phi leh chung hman alawm” a rawn ti a. Ka nu bula ka sawi ngai tho kha ka lo hrilh ve a, “I nau lo haw se chaw ei dawn ang u, zaninah  Kohhran hmeichhia kan meeting dawn si” ka nu chuan a tih leh tak avangin kei pawh ka room lam ka pan nghal. Zing lama ka inbual tawh vangin ka intleuh thuak thuak a, rilruah tâng tlanchhuakte chu an rawn lang leh thin. Ni e, vawiin chawhnu dar 3 rik hma hlek khan Central jail aṭangin jail tâng  panga lai tlanchhuakin tunah hian an awmna chin hriat a la ni lo va, Aizawl pawh a tirâlkhêl ṭan hle a ni. Zanriah ei hma an chawlhlâwk laia tlanchhuak an nih danah a hma atangin ruahmanna fel tak an lo nei tawh a nih a rinawm. Chung thil vel ngaihvena report tur buaipuiin central jail lamah kan zu kal kha a nia, ka chau angreng viau mai. 

Laldinkimi ka ni a, mahse, ka tettê aṭangin Tei tia koh ka ni thung. Tete tia min ko tawk pawh an awm tho mai. Nichinah khan tuna ka pa hi ka pahrawn a ni tih ka sawi zuai tawh a nih kha. A dik alawm, ka pa hian kum 19 ka nih kumin rannung seh vangin min lo boralsan tawh a, zêp thu a chêng lo, chhungkaw khawsak harsa ve angreng tak kan ni thin a, ka pa PHE department-ah MR ni vein, ani hlawh bakah ka nu puanthui hlawh tlemtê bak kha lakluh kan nei ngai lo a ni. Fanu leh fapa min nei a, ka nau nen hian kum 4-in kan inthlau a, ani hi Mapui tiin kan ko thung. Ka pa boral aṭang chuan kan khawsak a hniam zual a, mi in luaha khawsa kan ni bawk nen, school erawh kan la kal ve hram hram a, a tawi zawngin ka pa boral aṭanga kum 5 ral hnuah tuna ka pa Pu Rinmuana leh ka nute hi inneiin lei rem kan rap ve thei ta chauh ti ila a dik mai awm e. A chhan chu ka pahrawn (ka pa tiin ka sawi zel tawh ang) hian Wholesale dawr lian tak pahnih a neih vang nge a khawsak a tha a, an chhungkaw thlah hrim hrim hi tumah rethei bakberh an awm lo, ka pa hi a dinhmun hniam ber a ni zawk mah awm e. Ani pawh hi nupui sûn tawh niin a fate erawh chuan nupui pasal an nei vek tawh a, ani khawhar lungleng chuan ka nu pasal sûn ve tho bawk chu tawng fuhin chunglam ruat nge tihian zui pawh inzui rei lem loin an insawirem a, ka pa inah kan insuanlut ta a ni. Ka unau( ka pa fa bikte) lahin pawi an lo ti lo khawp mai a, anni hi pathum niin an upa ber chu China-ah pasal neiin a awm tawh a, a chhang chiah mipa lah hna avangin champhai lamah an khawsa bawk si, an pang ber erawh veng thenawm lawkah pasal neiin an la khawsa ho ve a ni. An naupangber nen hian kan inrual deuh chiah a, kawm pawh kan inkawm thei fû mai. Tunah hian kum 27-na ka hmang ve mêk tawh a, ka pa vang liau liauin zirna pawh ka chhunzawm thei a. Ka duhthusam ni chiah lo mah se, ka tuina tho Journalism lam luhchilhin a hmingin Journalist leh reporter ka kawp tia sawi theih chu ka ni ve ti mai ang. Ka nau erawh ka pa dawr pakhat zawkah manager-in a thawk mek thung. Ka pa hi ka nu nen an inneih atangin sêlna tur ka la hre lem lo, an inneih tirh kha chuan ka pa dik tak vangin ka la pawm hleithei lo v nia, ka nu pawh ka haw lek lek hial, mahse, hun a liam a, ka pa thatna leh a fa te ang tak taka min enna chu hmuh hmaih reng a lo harsa ta a niang e, zawi zawiin ka rilru a nem tial tial a, tihian chhungkaw nuam leh inpawh tak kan ni thei ta chu a nih hi, ka pa ang vek hi pahrawn dang pawh ni thei se fahrawnte hi an hel luih tlat ka ring hauh lo. Ani hi ka nu hian nei lo ta se tun dinhmun pawh hi ka thleng tawp nang.. a ni lawm ni? 

Zanriah kan kil laiin chanchinthar an rawn puang a, kan ngawi ṭhap mai. Jail tâng tlanchhuakte chu an rawn puang ta ngei a, kimchanglo takin vawiinah khan puan chu a ni tawh naa, zanin erawh a kimchang ta deuh. 

“Heng Jail tâng tlanchhuakte hi- Laltlanmawia S/O Romawia, Ramthar veng, Aizawl , Duhawma S/O Rohnuna, Luangmual ,Lalmawizuala S/O Hmingmawii, Salem veng, Zirliana S/ O Khawlkunga (L), Salem veng,  Hmangaihsangzuala S/ O Rongura (L) ,Bawngkawn,.  Te an ni a, an thlalak kan rawn tarchhuah hi ngun taka lo ena mipuite paw’n lo thlithlai tura ngen kan ni a, chutihrualin heng mite hi mi hlauhawm tak nia ngaih theih an nih avangin fimkhur turin Police Department lam pawhin mipuite min chah bawk a ni. “ Tih chu an puang ta ulh ulh mai. Khawiah tak chetla ang maw..

“Kan khawvel hi chu aw, Tei, nang pawh hi fimkhur teh, hmeichhia i ni si, in hna lah hi hetiang kaihhnawih a ni fo bawk nen” ka nu chuan min ngaihtuah hmel deuh hian a ti a. 

“Ka inveng thei alawm” inringtawk zet hian ka lo ti ve a. Ka la naupan ngaihtuahin kan hun tawn harsa tak takte avang hian ka rualpuite ai chuan ka chhel deuh zawk chu ka ring ve deuh. “Ti nge an tlanchhuah ang le?” Mapuia leh phawng phawng thin hi chu aw..ani hi chu â buang mai, bâwl nuam deuh, zaidam fû roh si a ni a, hmeichhia lah hi a’n ngaihsak lo laileng khawp a. Buaithlak hian..

“Zalen an duh a ni mai lawm, jail tân te chu hrehawm deuh tur asin” ka lo ti a. 

Ka pa erawh a ngawi vung vung mai, eng emaw tak ngaihtuah hmel a pu a, “Paa, Paa..” ka nuin a tih chuan a phu zuk a, “Awh..eih” a ti a. Ka lo khi ṭha mai. “Chaw i duh em? Ka ti, eng nge i ngaihtuah vung vung a?” Ka nu chuan a ti hlar a. 

“Duh lo mai,. Aa, jail tâng tlanchhuak te pa hmingah khan ka hriat hnu a awm tlata ka hriat ni..a tu ber kha nge pawh chu ka hre tawh chuang lo.” A ti bul bul a. A tho vut bawk. 

Roomah ka tawm leh vâng tawh, Pu nen kan inbe zuai a, chanchinthar awm thei ang ang lakkhawm leh char char ka ngai,. Ka hna hi chu Journalist leh reporter ka fâwmkêm a, a hahthlak chang tam mah se; Mizoram angah chuan thil thleng lian tham hi a thleng zen zen lo bawk a, ram dang anga han chauhpui hnawk tur ang chu a awm chuang lo. Jail tâng tlanchhuakte kha an mimal nun ṭheuh zir chiang turin Boss-in order min rawn pe leh rup tawh, Police ho zawh ve mai awm a nia. Hman deuha nula pakhat tualthihna chungchângah SP nen an inhmu thiam lo deuh a, kha an boruak khan nghawng a la nei deuh nge, a theih chin chinah police lam hnâr loh dan hi a zawng ve deuh niin ka hria. Ka lakah a ṭhat bakah hlawh min pe ṭha a, kei chuan a thu ka awih thluam zel. Pa ang deuhin ka nei ve bawk a, ani paw’n min duat ve viau mai. Ka thawhpui dangte nen pawh kan inpawh em em a,  a bikin Nathanaêla, Êla tia kan koh nen hian kan inpawh zual a, ani nen hian khawi kipah kan inzui tihtheih a ni e. 

Tlanmawia bik hi ruihhlo tawlh vanga tâng niin a lang a, Duhawma nen hian an inthurual nghe nghe a niawm e. No 4 hâwng 5 an mansak a, a tam tham ve viau mai. Damdawi bik hi kan Zoramah a mikhual lo nasa a, a khawpui thingtlâng thlengin a ngawlvei hi kan insulpêl zut zut mai chu a nia, a pawi ngawt mai. Tlanmawia leh Duhawma hi kum 12 chhung tâng tur an ni a, pawisa cheng nuai khat ve ve chawi tur an ni bawk. Kumin hi an tân aṭanga kum 2 leh thla 4-na chiah a ni. Tlanmawia hi kum 34 niin, Duhawma erawh kum 21 chauh a la ni thung. Mawizuala leh Zirliana te hi Sialsuk daia taxi driver thattu-a puh niin an la court kal reng laiin tihian an tlanchhuak ta chu a ni a, an lo that tak tak a nih pawh a rinawm ta rum rum mai. Kha taxi driver thihna pawh kha keini lam paw’n kan zirchiang ve nasa a, a hmunah pawh kan va kal ve ngat a ni. Nikum kumtir march thla laihawl vela thleng kha a ni a, Heng Mawizuala leh Zirliana te hian taxi kha hmangin Thenzâwlah zu la tura kal an nih thu an sawi nghe nghe,. Mahse, taxi driver nen khan an inhnial buai ta deuh nge tiang thil kha a thleng ta mai chu a nia, finfiahna a la awm chiah loh vang chauha convict la ni lo an nih a rinawm. Mawizuala hi kum 30 niin, Zirliana hi kum 37 a ni thung. A pangana Hmangaihsangzuala hi hriatchian a harsa angreng a, Êla hnen atanga information ka dawn dan chuan POCSO case lam a nih hmel. A bialnu kum la tling lo chu a lo chetsualpui hlauh nge ni dawn ni, a bialnu chhungte’n an phâwk ta si chu pawngsual angin an kaltir ta mai a nih hmel a, tunlaiah POCSO he dân sakei kan tih mai vanga magistrate te pawh an fimkhur viau tawh laiin Hmangaihsangzuala hian a lo pawngsual tak tak te pawh a nih hmel, ani phei chu kum 20 chhung tâng tura thiam loh chantir a ni nghe nghe. Ani hi kum 32 chauh a la ni bawk. Hei hi a ni pawi deuh mai chu mipa ho hian fimkhur nachâng an hre si lo,bialnu naupangtê te an nei a, kum la tling lo tih hriat reng reng an han chetsualpui a, thil a kal fuh loh vaih chuan a pawi tur ang a pawi tawh si. Hremna a nêp thei der si lo. Hmeichhe thenkhat lahin advantage atan an lo la ve bawk nen,. Vaiho hlei hleiah khuan a hluar. Hei chu sawi tam vak pawh ngaiin a lang lo. 

Ka mit thip lutuk tawh avang chuan laptop chu khup thawkin ka inthlak sawk sawk a, ka mu ta hlûn mai. Ka phone pawh ka bih peih tawh lo. Ka mutui ngang mai. Ka alarm riin min kai harh a, hâm bâi bâi chungin ka tho a, hna hlirin min hmuak tih hriat chuan phur taka thawh hi a har ve thin e. In hnuaia ka zu chhuk chuan ka nuin maian a lo hîk mial mial a, tuilum ka in thlit nghal a, “Kha Kimteii lah kha a rawn âng nasa mai a, an intitaurau ve deuh nge mawni dawn ni, ka rawn phei dawn e kha a tia” ka nu chuan a lo ti nghal mawlh mawlh a. Kimteii chu ka pa fanu naupang zawk kha a ni. “An pa nen maw?” Ka ti hâ a. 

“Chupawh a sawi lo, ‘Ka Peih tawh lo” a ti deuh tawp sia, a lo phei hunah a sawi mai ang chu maw..” a ti leh mai a. “Ka pa hi a la tho na nge?” Ka lo ti a. 

“Thawhna rei tawh, zing ṭhang ṭhangah khaw nge maw a kal ni, a chhuak daih” a ti mai a. 

Tukṭhuan ei hmain ka pa leh Kimteii te an rawn lut rual deuhthaw a, Kimteii hian nau thla 5 mi a pai ve mek tawh a, a dul pawh a kiar ve lang tawh. Tukṭhuan kan ei chawpchilh nghal, ka pa chuan Kimteii chu chanchin a han zawt a. “Spa nen hi chuan kan buai pawh a ni lo, ka mopui saw ka ning alawm. A lal si, a intithu si, kei aiin a lo senior ve tawh bawk nen, min hnuaichhiah ka ti mai,. Min hêk rân zawng hian a awm thiam si, ka nu leh pate a bethiamin a tlawn peih sia,. Nizan khan mitthi lumennaah Spa a kal a, ka kawng a nat bakah ka âwm a nuam lo lutuk a, ka muhil thei si lo kha zing lamah tlem ka chhing ve sek kha thawh ka hai a, dar 7 pelhah ka tho a, an tho hma thei sia, ka inthlahrung ve reng, mahse, min hriatthiam ve ka rin tehreng nen, Rini khan, “Kan nautê zan ṭah vei nen, ka mu tlem khawp mai, mut tlem paw’n thawh hma tho a ngai thin sia..chuti khati” a ti hlang hlang a. Ka nuin, “Ni ngawt mai, Kimi pawh thla 5 erh awrh chauh i la pai a, i U Rini chhâwk zangkhaite hi tum ve teh, chhunah kan chhuak bo vek lo thei si lo va, inah in pahnihin in awm a, i U Rini a chet hah em em laiin i mu der der reng a, i ei tuam tuam a, i rai bik mah mah’ min ti zêk a..Spa nau kir ker lah sawn, ‘U Rini ang chiah mo hi ka duh leh ngawt mai’ te min tih khum a. Ka peih tawh lo. A inzahlohthlak mah mah, engmah an hre lo, chhunah hian U Rini aia mu tam hi an awm ka ring lo, ka insu, in chhung engkim ka tifel, mawng ka hung hman bik lo. Dâwt dâwtin min lo hêk thin tih hriat reng reng, a dawthei lutuk sawn mi râp tawh, chawp leh chilhin dâwt a sawi thei. Sawtiang chenpui reng chu ka peih tawh lo. “ A ti hmarh hmarh a. Kimteii nen hian kan inkawmngeih hle naa a pasala chhungte ka bula a rêl hi ka la hre ngai miah lo, tun ṭum chu a khat ve ngang tawh a niang e. A thusawi chu a dik ngei pawh ka ring. 

Ka pa chuan, “Chutiang ringawt a ni thei nang, ṭha tê têa sawi chi a nih chu, khati tûn tûn tur a ni ngai lo..” a lo ti dam thluam a. Ka nu erawh chuan, “Spa nu saw chu kei ka lo hmuh dan chuan pasalte thuhnuai chi, MHIP-ah pawh pasalte zâi ngai hauh lo va intatluta tianga hruaitu ni thei niin ka hria, ti nge maw nuam leh hlim taka khawsak theih reng hi kan inhmuh sakhi tlat thin ni..” a lo ti daih a, Kimteii thlavâng a hauh tih kan hrethiam vek. Mapuia thung chuan, “Nia, U Kimte, lo haw daih rawh, naute i nei ang a, kan hlimpui dawn asin.” A lo ti ve boh a. Ka pa erawh chuan, “I vawikhat rawn khawtlân vena a ni a, chutiang rum rum tur a ni lo ve, nakinah Spa pawh keiman ka lo sawipui dawn nia. “ A ti chuar chuar a, ka pa thu tihtlûkna chu keipawn ṭha ka ti, nau a lo keng ve tawh si a, inṭhen ringawt pawh a dik chiah lo. Spa ngau ngau hi chu a pangngai viau asin mawle. 

Ka insiam laiin Kimteii chu a rawn lut a, “Te, hna in ngah awm tun hnai chu, jail tâng tlanchhuak vel kha” tiin khumah a ṭhu a. 

“A ninawmzia hi a, vawiin phei chu ka rawn haw tlai maithei, ka lo haw hma chu lo inhruaitir suh aw” ka sana bun mawlh mawlh chung chuan ka ti a. A nui hak a, “Ka pa zilhhauna te kha lo zawm ila tunah te hian sawrkar hna emaw private ang pawh nise hna ka nei ve ni mai tur a nia, Lalsangpuia vang vek ..” a ti ta daih a. A rilru tur chu ka hrethiam, Ani nen hian zirna hmun khatah kal dunin kei aiin class khatin a sang ṭhin. Mahse, a laklawh laiah Spa nen an inru ve ta mauh mai si a, inrûk mualpho tawh a hnu ka pa chuan a neihtir lo thei ta si lo va, mahse, a tira a hlimna ang kha a tawng reng thei ta bik lo a nih dawn hi, hei vang hian a nia pasal neih pawh hi ka châk vak loh ni. Kan upa ber U Nungi te erawh chhungkua kan nih hnuah vawi khat chiah an rawn zin a, mahse, a felin a polite khawp mai,. U Muana te chhungkua nen erawh kan inbepawp reng reng a, an rawn zin châng paw’n engkimah ka pui ve a, a duat pawh min duat ve fû mai. Hetiang taka fahrawn vannei kan ni hi mak ka tiin Pathian lakah pawh hian ka lawm takzet a ni. 

“Nu, ka kal” tih leh chhuah ka rual a, scooty chu a fai fahran lo hle mai, silna hun awm tawh hek lo, tui vak lo chuan ka inkhalh chhuak a. Office ka thlen chuan Êla’n min lo dawngsawng vat a, boss pawh a room-ah a inziak buai khawp mai. Ela nen chuan kan va lut a, “Vawiinah central jail lamah zu kal leh u la ka duh a ni. Warden kha ka be tawh a, a lo dawngsawng ang che u, kimchang deuh takin chanchin hriat tum u la, tin, chawhnu lamah an chhungte ṭheuh biangbiakna kha neihpui theih a ṭha bawk ang, zanah kan pek chhuah hman a ngai. “ A ti zung zung a, hun âwl kan neih loh turzia chu in hrethiam anh chu maw..Ela nen, kan cameraman David te nen chuan Central jail lam chu kan pan ta a. “Kan pe chhuak dawn tih a rawn sawi si lo va, ka smart lo riauin ka hria,.” Inringtawk mang lo hian ka ti nuah nuah a, Ela chuan min melh rulhin, “Incheina smart ringawt ai chuan chhungril smart a ṭha zawk” a ti hluk a,. Ka nui ve ringawt. Kan zu thlen thlak chuan warden Pu Sawia chuan min lo dawngsawng vat a, a dik adik chuan tun dinhmunah chuan print media leh internet pawh nise keini baka platform huhâng nei hi an awm lo tih theih a ni ve a, chanchinbumi kan ni satliah lo va, a hmun ngeiah kal chilhin a ṭul ang ang biangbiakna neiin a ṭul chuan ramhnuaiah pawh kan vak mai zel a, chu chu mipuite pawn min hlutsak viau a ni, tin, kan bias ve lem lo va, kan ngaihdan kan sawi ve luam ngai hek lo. Hei hian mipui rilru sûkthlêkah danglamna a thlen ka ti mai. 

Zawhna chu kan han inzawt ṭan ta a. Sawi tawh ang khan an jail tân chhan kan lo hriat dan kha a dik a, a hmain hetiang tlan chhuah tumna ang hi a thleng tawh ngai em tih zawhna chu, “Thleng tawn e, kumin kumtir ti ila April thla velah khan an boss ber ka ti mai, Hmangaihsangzuala cell-a an inhmukhawm chu tâng dang ten an rawn hêk a, an rinhlelh vang a nia. Rang taka thlithlai nghal an ni a, an cell kan han dap chuan chemte leh surai kan mansak a, hrem an ni nghe nghe, chu chu Hmangaihsangzuala heta a thla khat awmna vel chiah a ni. Ani kha an hmahruaitu ber , an thluak bûr a nia, a rawn luh phat aṭangin tlan chhuah a tum ngar ngar a nih hmel..” a ti charh charh a. 

“A nih chuan a lo luh ve hmain heng mi pali te hian chutiang ruahmanna an nei lem lo niin i ngai tihna? Rinhlelhawmin an awm lo i tihna em ni?” Ka tih chuan, a bu nghut a. “Duhawma leh Tlanmawia phei kha chu a nungchâng ṭha pawl an nia, tâng dangte an intihbuai paw’n an inrawlh ve ngai meuh lo. Zirliana leh Mawizuala te erawh an case aṭang pawh khan mi hlauhawm anga ngaih an nih avangin an rawn luh tirh aṭang khan mitmei an ni nghal a, an fimkhur vang nge anni pawh han rinhlelhawmin an awm ka hre lo, an pali hian cell khatah dah an ni a, a hnuah phei chuan an inkawm thei ta viau kha a nia” a ti leh mawlh mawlh a. 

“A nih leh ka pu, Hmangaihsangzuala chu cell dangah a awm tihna a nih hmel a, a awmna a la rei lo bawk nen, khang mite ṭhiana siama tlanchhuahpui tur hial khawpin a hnaih thei tihna em ni?” Ka tih leh chuan, “Hei hi keini pawh kan buaina a ni, an jail tân hma hian an inhre tawh a nih ka ring, a chhan chu khang thla khat chhung zawng pawh khan anni panga kha han awmho emaw han inbiak lûmlâm vak an neih kan hre tlat lo. Hna ni se an thawk tlâng ngai bawk si lo, thilmak tak chu a ni..” a ti vawng vawng a. Ni e, a mak riau he lai tak hi. 

“Hmangaihsangzuala chu a lo luh tirhin in mitmei ve reng em? Eng nge he lama tâng dang te’n an lo dawnsawn dan lam te? Jail tâng chhuakte hian fiamthu titak deuh hian case azir hian an in endan pawh hi a danglam ve thin an tia, sawi chi te a nih chuan min sawizausak thei em le?” Ka han ti leh a. Ela’n a kutzungpui a rawn tipir zauh, ka lo nui a. Camera hmaah ka inlan zing ve thawkhat tawh a, ka zâm hran lo. 

Thawk a la halh a, a thaw a hah deuh nge a han khuh leh bawrh bawrh a, tuisik a in hnuah, “Ni e, ani kha a case kan hre vek a, a cell tur pawh kha kan uluk ve deuh a, amaherawhchu, in hriat angin kan jail hmunte hi a zim tawh a, building lah sak zawh a awm hleithei lo nen, rape case bik hi chu hmun khatah kan dah deuh zel a, mahse, ani kha a leng tlat tawh lo. Tichuan, zu vang leh rûkrûk vanga tângte zingah kan hnawhlut kha a nia. Amah kha a zia a zawih bakah a ṭawng tlem nasa si a, a inla ngeng ve deuh te pawh niin ka hria. Ni e, i han sawi takah chuan jail-ah hian hei ṭhangkhat lo liam chu ka lo thawk ve ta a, sawi neuh neuhte chu a awm lo thei lo. An luh zan hian devotion an neihnaah hian an luh chhan an zawt ṭhin a. Damchhung tâng turte hi chu senior most an ni nghal mai a, an lal lo thei tawh lo ve bawk a. Ani pawh khan a tân chhan chu a sawi ve ta mai niawm a nia, mahse, a tuk lama kan naute ka han zawh khan han tihduhdahah hmuhsitna ang kha a dawng ve lo niawm tak a ni, tuna a senior ber erawh saw chuan “Ka hnung i rawn zui manah” tiin a chalah a pen ve keuh a niawm e. Mipa leh mipa chala han inpen aia inhmuhsitna hi chu a tam lo viau maithei a ni, amaherawhchu, ani a senior zawka pawh khan va deusawh chiam thei dinhmunah a ding lo tih a hria a ni teh châwk ang chu, hmeichhia pahnih pawngsuala that zui ta kha a ni miau a. Amah berin a naute a khap chuan tuman an diriam ngam lo a niang. Jail-ah hi chuan misual nia kan ngaih ṭheuh ṭheuhah pawh a sual fâl leh fel deuh bik hi zuk awm ve tlat zel a ! Zu leh damdawi emaw khawm case-a lut te hi chu an nghaisain an hmusit em em lo va, tualthat pawh hi an ṭih ve deuh nge an tilui ngam lutuk lo. Pawngsual leh rukruk vanga lut hi an khawngaihthlak deuh bik em aw chu a tihtheih. Hmeichhe ward lam erawh an zia viau. Mipa lam chu han thunun vak hleihtheih hi an ni bik lo thin a, a huna hna an thawha an eia an mut hi kan mawhphurhna a ni thung a..” a ti ta duah a. A sawi thui bawk a, a dangro deuh nge ni tui bawk a in leh khawlh khawlh a. 

Ka rilrua lo lut ta chu Jail a zim tawh, an leng tawh lo, an inhnawhtawng tawh tih thu chu a ni. Mizoram zaa za Christian tia inchhal ṭhin ramah mihring tlemtê kan cheng a, District tinin Jail kan nei fur bawk a, Lunglei lam pawh thawk khat lai khan District jail sawn an tum tih thawm te pawh a awm tak kha mawle. A mak a ni, tu mawhphurhna nge ni ta ang? Jail mai chauh a la ni lo, Home leh addiction centre kan ngah lutuk, hetah pawh a luah mawi tawk hi zu han awm zel tho chuan mawle! Kohhran mawhphurhna nge sawrkar lam zawk? Nge chhungkuaa kan mawhphurhna kan hre lo lutuk zawk ni ang..ngaihtuah chet chet chuan rilru a kal thui duh khawp mai. Tin, Hmangaihsangzuala case aṭanga ka ngaihtuahna kaiharh leh tu bawk chu misual nia kan ngaih, inleng atan pawha kan duh loh rûk, hnunglam aṭanga kan nuihzatte ngei ngei pawh hian tharum hmanga inpâwnglâkna, pawngsual hi an lo haw vein pawngsualtu chu anmahni aia sangah an lo ngai lo ve hle tih a lang a, a lawmawm angreng phian mai. 

Tichuan, thingpuite kan in zawhah Ela’n eng eng emaw a han zawt ve leh a, rei erawh a ni lo. Hawn lam kan hnaih ta a, Duhawma kha Luangmual lam a ni bawk a, “Tlawh haw law law ila” kan tih avangin Luanglam lam kan pan zui ta nghal a. An in awmna chu a lo mawng hrep lehnghal a, tunhnaiah ka khup nâ a chhuak leh deuh a, ka hahpui hle. A tawpa tawpah kan pawh ve ta hlawl a, police pakhat hi a lo awm ve vâng a, ka hriat hnu a ang hle. An in han hmuh mai paw’n an khawsak a chuti lua bik lo tih a hriat reng mai. Assam type rawih tawh lam, a chung rangva pawh tuiêk nasa tawh tak a ni a, a lian lo hle bawk. Ela leh police chu an inbia a, kan lut ta. Duhawma pa ni ngei tur chu tleirâwl pakhat leh pitar kum 70-74 inkar bawr vel tur hi an lo awm a. Police khan Luangmual YMA lam pawh an awm reng a, veng chhungah chhiat tawk an awm avangin an haw rih a niawm e. Inhmelhriattirna te neiin Pu Rohnuna chuan min lawm loh hmel khawp mai, hetianga zarbuai hi nizan lamah pawh an lo ni tawhin ka ring a, a ninawm ve duh dawn bawk a ni. Tleirawl chu Duhawma farnu niin nu ber hian kum 3 liamtaah pasal a lo umsan daih a lo nia, Pu Rohnuna nu Pi Zachhingi hian tihian a la dampui ve a lo ni. Mi huan enkawla a remchang apiang thawka eizawng an nih avangin an khawsak a harsa hle a, Tleirawl khan zirna bansanin chawhmeh a zuar thin bawk. A pa Pu Rohnuna’n Duhawma chungchang a sawi dan hi lo ngaithla ila,. 

“A nuin khatia min uiresan hnu khan ani tlangval tirtê a lo ni bawk nen, a rilru natna kha ruihhlo-ah a tlak ta a, a tirah chuan zu bak a in lo. A rei zel a, damdawi bar chi te a ina in chi te thlengin a ching chho a, kei lahin ka uaplum hman meuh si lo. Rilru a hah thin khawp mai. No 4 a lo ti ve a ni tih hi a tih hnu fê-ah a nia kan hriatchhuah, ka ring phal lo va, bakah amah hi ka fapa a nih ang pawh ni loin mi ngawichawi, zakzum tak leh ṭawng mai mai ngai lo a ni a. Nitin in saknaah a inhlawh thin a, Vengchhakah khian û anga a neih ve Hruaia kaihhruainain inhlawhna tur hi chu a la hmu ve zel a, in chhung thil engmah a rûk ka hre lo, pawisa pawh hi a ṭul tawpkhawkah lo chuan min dil ngai lo bawk. Tikhan Tlanmawia nen khan engtin lêk nge an lo inhriat ni..ani a upa tawh si a, kan Duhawma thluak te chu a su hneh dawn lutuk, Awlsam taka pawisa neih ṭawk chu zawi zawiin a lo duh chho a niang. “U Mawia nen kan zin dawn a, ni 4 vel kan thang ang. Chuan, hetiang tak hian kan rethei tawh bik lo vang.” Tiin engmah pawh kan sawi hmain a chhuak ta daih mai a, pawisa pawh min dil chuang lo.A ngaihna kha kan hre lo lutuk a, tih vak ngaihna pawh kan hre lo. 

Phone  a nei bawk si lo va, biak pawh ngaihna kan hre lo. Tichuan, a kal aṭanga ni 5 hnuah thim thet thetah hian kan YMA Secretary hian min lo call a, tah chuan man an nih thu kan hre ta chiah a ni. Kan pawh kan inkan zing thei lo, kan harsa si a, kei phei chu ka thinrim em vangin vawikhatmah a jail tân chhung khan ka zuk hmu lo, hei Mami hian a zuk kan ve zauh zauh a, a inchhir thute pawh a lo hrilh ve luam zel a niawm e. Kan fapa a ni a, thil dik lo ti na nâ na chuan a tuar mai tur a ni, bail pawh phal ni se ka bail lo vang ka ti sa reng reng a, tikhan damdawi te a nghei phah ang a ka tia, ṭha ka ti ru hnuhnawh viau zawk a. An tlan chhuak tih kha a zan la la khan kan hre nghal a, YMA leh VDP bakah police te pawh an rawn lang nghal a, an rawn kal loh thu ka sawi a, an awih ni fahmiang, engmah min zawt zui lem lo. Mahse, hei duty chu an indah ta tho a, pawi pawh ka ti chuang lo, lo kal pawh nise ka lo hum ngawt nachhan tur a awm lo bawk a. Hei tun thlengin amah lam aṭang chuan engmah han inbiakpawh a la awm lo..” tiin. 

Pu Rohnuna chu zo pa ve tak, rilru tluang tak niin ka hria, a fapa tihsual a pawm thlap a, a rilru pawh a na tho tih a lang. A fanu Mami a tih mai chuan, “Api hian a ngai thei lutuk a, a sawi reng zel, a beng hi a ṭha tawh lo va, tuna an tlan chhuak tih pawh hi kan hrilh duh lo, lo kal se ani chuan lo hum emaw kha a duh dawn sia. “ A ti ta reuh a, Pi Chhingi chu a hawi vauh vauh a, tunah hian a tupa chu Police te zawnlai mêk a ni tih hre ta se eng rilru tak pu ang maw..

Midang tlawh leh tur hnaivai deuh kan han dap ngial a, Hmangaihsangzuala te va tlawh kawi leh hram kan rilruk ta a. “Duhawma kha kei ka lainat riau, in inkawm chhung khan YMA te rawn tirh tlangval tlawmngai pahnihte nen kan titi a, Duhawma a sual lohzia, damdawi a tih ve vanga midang bulah pawh a inthlahrun theihzia te an sawi luam a, an dinhmunin a zir loh êm vang chauha khatianga ti mai a nih an rin thu an sawi ve nasa a, kei pawh chu chu ka ngaihdan a ni deuh.” Ela chuan a ti malh malh a. David hi a ṭawng tam miah lo naa chumi ṭum chuan, “Kei pawh, a pa pawh kha pa tumtlang ve tak niin ka hria, retheihna hi chuan buaina hi a va thlen thui bik tak, a nu reng reng pawh khan engvanga mipa dang umsan daih thei nge maw a nih le? Hmeichheho tak hi chu..” tih pahin min rawn melh rulh a. 

“Ka tel ve lo aw, kiri” tiin ka lo chhiat khum nghek. Bawngkawn kan thleng a, an in awmna lai tak kan hre si lo, a zau nasa si. Mahse, vanneihthlak takin dawr lûn tak pakhata kan han zawh chuan, a thlang lawka Biak in piah mai a nih thu bakah mi pawh an lo awm nual tur thu min hrilh ta hlauh a, kan kal nghal. A sawi ang khan hai theih pawh a lo ni lo va, an in kawt velah chuan police bakah patling rual eng emaw zat bakah nu ho pawh an lo awm. A case avang khan mak ka ti hran lo. Kan badge kan han hmuhtir chuan awlsam takin min luhtir ta a. Hmangaihsangzuala te in chu sak thar hlim a ni tih hai rual a ni lo, concrete building lian lutuk lo, design nalh fêa duan a ni a. In chung chu a cute zual,. Duty pakhat chuan Sangzuala nu niawm tak chu min kawhmuh zauh a, in leng an awm nual bawk nen, va bekbawr kha nuam ka ti chiah lo hle mai. A pawnlam landan aiin a chhung chu a dangdai zawk, engkim chu uluk taka duan a ni tih a hriat ngawih ngawih, an thing hman lah a hnûm hlurh mai a, an kawngkhar pawh kha a rinawm hmel tlet tlawt viau. Hmangaihsangzuala hi a pa a boral tawh tih kha kan hriat dan a ni a, chuvang a nia nu ber kha min kawhhmuh ni. A tawpa tawpah hun thawl kan nei thei ta hlauh, Pi Siami chu nu valai zet zawt, ngo leh vun mar nalh tak, in uluk tak a nihzia a thawmhnaw hak leh a taksa landan aṭang chuan a hriat. Mahse, a hmel a ngui em em a, a nui hmel hmuh kha chu kan inring lo hrim hrim a. A fapa chungchang chu a sawi ve ta a..

“ Mama hi ka fapa upa zawk a nia, fapa pahnih ka nei a, a nau zawk hi tunah Dubai-ah hnathawkin a awm a, a rawn haw thei rih si lo. Ka mal tawrh ta ngâwk mai a nih hi,.An tlan chhuak tih an hriat aṭang lah khan hei tihian min zîm hut hut mai a, lung a zîng takzet a ni. Hetah an rawn kal ang tih rin pawh an ring duh zawk ka tia, a teuh lo. Mama hi an rin angin a â lo, chutimaia awlsam chuan a inmantir leh hauh lovang. Chutianga ka sawi avang erawh chuan amah ka ṭanin an puhna hi ka pawm hulhual tihna chu a ni lo, rorelna dik erawh hmu se, engtin pawn hremna pe se ka pawm thlap ang. An hruai dawn paw’n ka chah mawlh mawlh a, “High court lamah appeal kan thehlut dawn nia, lo ngaichâng rawh, tun tut tutah chuan chet la thei kan la nih loh hi” ka ti a. Mahse, ka thu ngaipawimawh loin tihian dinhmun hlauhawma indahin zalênna sual a tum chu a nia, ka thin a tihrim tel rualin a mizia ngaihtuahin ka dem em em chuang lo. “ A ti charh charh a. Kan lo bangbo deuh, “Ka pi, a case kha POCSO niin kan lo hria a, he lam hi chu thuneitu sang lam ten mi nawlpui lakah an thup thin avangin keini paw’n kan lo ngaihven lutuk lo va, a case chungchangah thil felhlel a awm deuh em ni?” Inthlahrung ru deuh hian ka ti a. A hrilhhai hmel lek lek zawk. Ni e, Pocso tak hi chu press mi te paw’n ngawltâwt chhuaha ngaihven chûk hi kan ti ta lo tlâng ni berin ka hria. 

A chil a lem khawlh a, “Mipui nawlpuiin an hria emaw ka lo ti mai asin. Mahse, nia, khawhawi a zim a, ka lo hre vak lo zawk a ni maithei. A dik alawm, Mama hetiang case ber khera man a han ni ta mai hi kei a nu bakah ka nuṭa te pahnih pawn an tuar teh asin. Magistrate chhung leh khat kan ni ve lo kha a pawi ta a ni e” tiin a mittui a hru zauh a. Ka lo bu nghat ringawt, ka hrechiang châk riau mai, han ngaihven hûrh erawh nuam lo ka ti deuh si. Mahse, Pi Siami chuan a sawi zawm leh ta a, hei erawh kan record tho naa, tihchhuah kan tum lem lo,  A inbunruak ve-ah kan ngai a, a ṭul tawpkhawk a nih tak leh Boss thu-in kan la tichhuak ang chu. 

“Ni e, Mama khan M.com a zawh hnuin ama pualin sumdawnna chhete a nei ve a. Kei phei chuan kut ka thawh ve hauh lo. Chhungkaw khawsak harsa em em kan ni lo va, kei hi saw Bethesda Hospitalah sawn Doctor niin clinic ka nei bawk a, kan pa khan in leh lo dinna tur khawp min hnutchhiah bawk nen. Kha lam kha chu sawi thui vak ngaiin ka hre lo. Kan buaina bul ka’n sawi ang e, Ramhlun north-ah sawn tleirawltê pakhat Daisy an tih mai hi a awm a, Mama hi a lo star ve khawp mai a lo nia. Mama lahin ngaihzawng lam hi a ngaihsak tehchiam si lo, ka hriat theih chinah bialnu chu pahnih a nei ve tawh âwm e. Mahse, a la na lem lo a niang. Daisy te cousin hi kan ṭhenawm lawkah sawn an awm a, chuta ṭanga Mama pawh hi lo hria a niawm e. An khawsak a ṭha a, an awm thei khawp mai. Daisy cousin Lawmi hian Mama hi û anga nei vein a zirlaite hi a rawn zawt fo a, Tah chuan Daisy pawh a rawn hruai tel ve thin. Chuan, khami zan khan thil thlen zan ti tawh mai ang, khatah khan Lawmi hian a birthday a lawm dawn a, Mama pawh a rawn sawm ngawrh viau mai a, Mama pawh a sumdawnna lamah a thawkrim bawk nen, a lo hnial bik lo va. Dar 9 vela kan inbiak chuan, “Resort-ah kan la awm a, rawn haw thei chu ka nia, duh aiin kan nula te hi an rui a, ka lo ngaihven rih ang e” a rawn ti a. Ka ringngam,. Zu hi a stress chang hian ka hriatpuina nen a in mai zel a, a bak chu zial a zu a a ni mai. Dar 12 a pel tawh tihin call ka dawng a, Mama lo haw hma hi chu thinthiin ka muhil ngai mang lo a, ka han lak chuan police a lo nia , “Hei, i fapa Hmangaihsangzuala hi Bawngkawn Police stationah kan kawl mek a, kum tling lo a pawngsual vanga man a ni e, i duh chuan i rawn ngaihven thei ang” tiin. Ka hamhaih lutuk chuan chhan pawh ka chhang lo, mak ka ti bawk si. A ranga rangin kan nula ka kaitho a, kan pahnih chuan Police station lam chu kan pan ta a. Chutah chuan inbiak min phalsak chhung reilotê-ah chuan, Mama chuan, “Nu, engmah i awih loh ka beisei tlat a nia. Zu kha ka lem ve tih chu ka pha lo, mahse, ka fîm vek. Kan nula ruite ngaihvenin ka phar buai a, Daisy kha tlangval pakhat hian cabin pakhatah a lo luhpui mek ka va hmu a, ka va umzui a, kut pawh kan inthlak nual nghe nghe, chu pa chu a bialpa hlui a lo niawm e. Daisy lah a rui bawk si, tlangval kal hnuah ka bawihsawm a, hawnpui ka tum mek laiin a chhungten min rawn nangching ta si a, Daisy zurui harh chiang mang hleilo khan, “Min khawih tawh suh, ka duh lo. Min pawngsual tih hi khawvel hriatah ka puang ang..”a ti vel a, an ngaih thutak ka rin loh nen a chhungte khan tiang khan min report ta ngawt a nih kha, min tam hneh bakah sawi tur ka hre lo, chutia puh ka han ni mai chu..min awih ang che aw ka nu,. Ka pa ukil thin Pu Ruata kha lo be vat la, ani nen kan sawidun ang a a fel vek mai ang.” A ti mawlh mawlh a. Ka fapa chuan dâwt min hrilh lo tih ka thinlung hian a hre tlat a ni. Chuvang chuan ka hlauhthawnna pawh a zia ta deuh a, Pu Ruata pawh ka be ta nghal a ni. A tawi zawngin ka fapa chu nasa taka dâwp a ni a, mahse, a tawlh duh chuang lo. Pu Ruata nen pawh an inbia a, tikhan jail-ah dah luh a ni rih ta phawt a. Daisy serh-ah chuan mipa chi hmuh a ni ngei a, amaherawhchu, ka fapa chi a ni ngei em tih endik kha a ngai ve tlat a, Ka fapa DNA sample chu lain phai lamah thawn thlak a ni ta a, rei tak nghah ngai thil a nih avangin kan mangang nufa hle, a sumdawnna lamah lah buaina tenau a lo tawk ve bawk nen, tin, kum tling lo khawih chhiaa pawngsuala puh chu partner atan ṭhenkhatin an lo duh hauh lo va, a nau lah an hna laklawh bakah visa vel thilah harsatna a lo tawk ve tho nen, a lo haw ngawt thei si lo. Tichuan, Daisy te ukil leh Pu Ruata te chuan inbiakremna neiin Mama chuan, “Kan inngaizawng a, kan chesual ngei alawm, mahse, neih ngei pawh ka tum e” tia a inpuan chuan case withdraw theih a ni dawn a, chutiang ruahmanna nen chuan Pu Ruata leh Mama te chu an inbe ta a. A sumdawnna a ngaihtuah tawh êm avangin leh a rilru buai leh chawl lo vangin Pu Ruata te inremsiamna chu a lo pawmsak ta ngawt mai a, inbumna chiang lutukah a tâl âwk a nih ber mai chu. Mipa niha Pu Ruata saw sah sawm barh ka châk teh a nia, sawtiang mi pamham lutuk, sum tlemtê avanga a zahawmna hralh duh mihring saw tluan pawh a tluang nek lovang e. Mama a han inpuan takah chuan kan rin loh lam daihin thil a kal ta si a, an convict ta hmak mai a ! Kum 20 tâng tura hremna pek a ni ta a ni. Kha thu a hriat nia  an chhuk tur hmel beidawng leh thinrim, rilru na bawk si kha ka mitthlaah a châm reh thei lo. Dik lo taka rorelsak a nihna hi min chhui chhuahsaka engkim a bul aṭang râta rawn cho chhuaktu hi awm se ka ti ngawt mai. Amanda te lah an upa tawhin a hna a chawlhsan tawh si a, a fapa Malsawmpeka lah tunah a kâl an thlak dawn  an ti bawk si,. ka rilru a hah ngawih ngawih. Veng chhung mite lahin eng emaw hmuh tak hian min hmu a, min melh hrek hrek ni mai hian ka hria, kan chan tur te pawh a niang a, mahse, ka fapa hi min hmu tura a rawn lan mai ka ring lo. Kei ngei pawh dinhmun hlauhawmah min dintir thei tlat a..” a ti ta dap dap a. 

Ela nen, Dave nen thâwk kan lo la hawk mai. A ngaihnawm bakah kan thin pawh a rim tel ve niin ka hria, Amaherawhchu, reporter nih chuan side A leh B ngaihchân thiam hi a pawimawh ve a, chutimaiin thutlukna kan siam ngam lo. 

“A zia lo hle mai ka pi,. Engpawhnise, engkim min hrilh avangin kan lâwm e. Hun dangah kan rawn kawm leh thei ang che tiraw?” Ka ti a. A bu nghat a, a nui lui sak bawk. Hmelṭha ka lo ti viau. 

Kan haw lamah chuan, Dave chuan, “Hman deuhah pawh a bialnu kum tling lo a rûk vanga case an siamsak kha a awm a ni lawm ni kha? He dân zet hi chu aw” a ti vawng vawng a. “Kha pawh kha a tlan chhuak an ti lo maw? A lo rei ta deuh a..” Ela chuan a ti a, hmalam ka bih ran a. 

“Tlan chhuak e” ka ti sep ringawt. 

To be cont.